W maju tego roku pojechałam na Cypr, gdzie miałam przyjemność brać udział w konferencji organizowanej przez Ambasadę RP w Nikozji. Miałam tam wystąpienie dotyczące wpływu pandemii COVID na sytuację kobiet. Przygotowując się do tego wystąpienia, poprosiłam na stories na Instagramie, żeby kobiety i dziewczyny obserwujące mój profil podzieliły się ze mną swoimi doświadczeniami. Chciałam mieć szerszą perspektywę, jakiś głębszy, ludzki wgląd do surowych danych statystycznych, które zamierzałam zaprezentować. Za każdą daną, za każdą liczbą kryje się zawsze – a o czym często zapominamy – historia konkretnej osoby.

Odpowiedzi, które otrzymałam w prywatnych wiadomościach, były jednak czymś, czego chyba nie do końca się spodziewałam. Głęboko poruszające historie dotyczące sytuacji osobistej, zawodowej, rodzinnej. Wśród nich znalazły się takie komentarze, jak chociażby ten: “Covid-19 zabił mnie, mimo że nie chorowałam. Z dnia na dzień stałam się: opiekunką, kucharką, nauczycielką, help deskiem, towarzyszem zabaw, strażnikiem dostępu do internetu i elektroniki, organizatorką życia w każdej, dosłownie każdej dziedzinie. Moje potrzeby i życie zawodowe zeszły na dalszy plan albo poza jakikolwiek plan. Codzienność mnie zjadła, przeżuła i wypluła.”

Wspólne doświadczenia
A później było kolejne zaskoczenie. W swoim wystąpieniu opierałam się głównie na doświadczeniu kobiet z Polski, bo naturalnie to doświadczenie jest mi najbliższe. W trakcie prezentacji i po niej okazało się jednak, że doświadczenie to jest wspólne także dla kobiet cypryjskich. Reakcja kobiet obecnych na sali i online, dyskusja, która się wywiązała później, była na tyle poruszająca, że uznałam, iż prezentacja ta powinna mieć ciąg dalszy. Postanowiłam zrealizować badanie, także ilościowe, które pokaże nam, jak bardzo pandemia COVID-19 zmieniła sytuację kobiet.

Badania
Dziś z wielką przyjemnością prezentuję Wam ciąg dalszy tamtego wystąpienia, tj. opracowany przez nas (infuture.institute) raport pt. Wpływ pandemii Covid-19 na kobiety w Polsce i na Cyprze

Prezentujemy w nim wyniki badań przeprowadzonych wśród kobiet w Polsce i na Cyprze i dotyczące tego, jak pandemia wpłynęła na ich życie. Wyniki nie są optymistyczne – choć pandemia dotknęła wszystkich, to jednak kobiety odczuły jej wpływ w zdecydowanie silniejszym stopniu, zwłaszcza jeśli chodzi o konsekwencje społeczno-ekonomiczne. Wynika to z faktu, że w wielu kwestiach jeszcze przed pandemią kobiety miały trudniejszą sytuację – mniej zarabiały, mniej były reprezentowane na kluczowych stanowiskach i więcej czasu poświęcały na obowiązki domowe, w tym opiekę nad dziećmi. Więcej kobiet pracowało także w sektorach najbardziej dotkniętych skutkami kryzysu COVID-19, w tym w gastronomii, hotelarstwie, usługach i turystyce. Nic więc dziwnego, że to szczególnie kobiety zostały dotknięte zwolnieniami, obniżeniem pensji; że to głównie kobiety wzięły na swoje barki odpowiedzialność za wszystkie działania związane z edukacją swoich dzieci, gdy zamknięto szkoły i przedszkola; że to głównie one zajmowały się swoimi rodzicami i starszymi członkami swoich rodzin, rezygnując często z pracy zawodowej dającej im poczucie niezależności. Nic więc dziwnego, że aż 69% kobiet w Polsce łączy pandemię z utratą poczucia bezpieczeństwa i strachem o finanse, pracę, zdrowie i bliskich (vide infografika poniżej).

Źródło: Ankieta internetowa (CAWI) przeprowadzona wśród ogólnopolskiej, reprezentatywnej próby Polek i Polaków. Wzięło w niej udział 1080 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Struktura próby dobrana wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. infuture.institute, wrzesień 2021.

Najważniejsze wnioski
Zachęcam oczywiście do przeczytania całego raportu, ale poniżej zamieszczam najważniejsze wnioski wraz z kilkoma rekomendacjami:

1. Pandemia spowolniła rosnące od kilku lat trendy związane z umacnianiem się pozycji kobiet zarówno w społeczeństwie, jak i na rynku pracy.

Co jest potrzebne?

• Inwestowanie w przedsiębiorczość kobiet. Choć kobiety stanowią ponad połowę populacji UE, to jednocześnie tylko 34,4% osób samozatrudnionych i 30% przedsiębiorców rozpoczynających działalność w UE to kobiety. Potrzebne jest większe wsparcie dla firm i działalności prowadzonych przez kobiety (m.in. dotacje, ulgi podatkowe etc.).
• Wyrównanie luki płacowej między kobietami i mężczyznami na tych samych stanowiskach. Obecnie powszechne jest przekonanie, że praca osób mniej zarabiających jest mniej ważna, a w sytuacji kryzysu jest likwidowana – to skutkuje znikaniem kobiet z rynku pracy. Im lepiej zarabiają kobiety, tym mniejsze ryzyko ich braku na rynku pracy.

2. Nastąpił powrót do kulturowo przypisywanych kobietom ról społecznych: opiekunek, strażniczek ogniska domowego, poświęcających się matek.

Co jest potrzebne?

• Systemowe wsparcie – zarówno dla kobiet chcących wrócić po pandemii na rynek pracy, jak i kobiet już pracujących – nie tylko w wymiarze ekonomicznym (tj. dotacje dla kobiecych biznesów, wsparcie finansowe etc.). Potrzebna jest pomoc kobietom w opiece nad dziećmi czy niesamodzielnymi osobami dorosłymi. Działania takie powinny mieć miejsce zarówno na poziomie państwa, jak i przedsiębiorstw.
• Większa świadomość społeczna, edukacja oraz wsparcie biznesu pozwalające w świadomym dzieleniu się obowiązkami wynikającymi z posiadania rodziny i wychowania dzieci. Zaangażowanie się ojca w opiekę nad dzieckiem przyczynia się do większego zaangażowania się matek w życie zawodowe.

3. Pandemia miała negatywny wpływ na dobrostan  kobiet, ich emocje i uczucia. Wzmogła ich lęki o bliskich, zachwiała poczuciem bezpieczeństwa.

Co jest potrzebne?

• Zwiększenie/ ułatwienie dostępu do różnych form pomocy m.in. psychologicznej, jak również uświadamiania kobietom, że nie są osamotnione w swoich uczuciach i emocjach.
• Wsparcie innych kobiet. W czasach, gdy kobiety nie są już otoczone w tak dużym stopniu jak kiedyś przez matki i babki, poczucie bycia częścią wspólnoty i posiadanie sieci wsparcia jest szczególnie istotne. Budowanie poczucia wspólnoty na poziomie lokalnym i ponadlokalnym; inicjatywy lokalne i krajowe służące budowaniu społeczności kobiet.

4. Pandemia uwidoczniła większą potrzebę wsparcia w walce z przemocą psychiczną i fizyczną, ale i cyberprzemocą wobec kobiet.

Co jest potrzebne?

• Nasze badania pokazują, że nasilenie się zjawiska przemocy miało dwie strony. Z jednej strony kobiety częściej jej doświadczały, ale z drugiej także były jej sprawczyniami. Przemoc psychiczna, fizyczna czy słowna w stosunku do partnerów czy mężów w domach wskazuje, że kobiety często nie potrafią poradzić sobie z własną bezsilnością i niemocą. Potrzebne jest zatem większe wsparcie systemowe zarówno dla kobiet doświadczających przemocy, jak i działania edukacyjne dla kobiet dotyczące dialogu bez przemocy czy radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Raport do pobrania

Więcej informacji w raporcie – do pobrania pod linkiem: Wpływ pandemii Covid-19 na sytuację kobiet w Polsce i na Cyprze.

Zachęcam również, by patrzeć na ten raport nie tylko w kontekście pandemii Covid-19, ale zdecydowanie szerzej. Obecny kryzys jest jednym z wielu, z którymi przyszło i jeszcze przyjdzie nam się zmierzyć. Kryzysów, które wciąż silniej i bardziej bezwzględnie będą uderzać w kobiety, jeśli ich ogólna sytuacja, w dobie „nie-kryzysu” nie ulegnie poprawie.

***

Serdecznie dziękuję wszystkim Partnerom tego projektu, a przede wszystkim Pani Ambasador Irenie Lichnerowicz i Ambasadzie RP w Nikozji, KGHM Polska Miedź oraz Aspen Trust Group.

Zdjęcie na głównej zrobiłam w maju 2021; to słone jezioro w Larnace.