Transformacja cyfrowa w Polsce [raport]

W zeszłym tygodniu, podczas uroczystej Gali w Ufficio Primo zamknęliśmy 6-miesięczny, multidyscyplinarny projekt Future Thinkers realizowany wspólnie z Dell Technologies i CIONET. Od kwietnia 2019 spotykaliśmy się podczas warsztatów z grupą 150 szefów IT, marketingu, osób odpowiedzialnych za transformację cyfrową czy innowacje w największych firmach w Polsce. Próbowaliśmy wspólnie wypracować scenariusze przyszłości będące odpowiedzią na zmiany zachodzące w firmach i w ich otoczeniu biznesowym. Efekt naszej pracy można znaleźć w opublikowanym właśnie raporcie: „Przyszłość w erze cyfrowej zmiany. Transformacja cyfrowa w Polsce.”

©artnuve

Na zdjęciu od lewej: Marek Gawdzik, COO infuture.institute, Marcin Morawski, Country Marketing Manager Poland, Dell Technologies (jeden z głównych pomysłodawców projektu) i ja podczas Gali zamykającej projekt Future Thinkers.

Transformacja cyfrowa

Transformacja cyfrowa to dziś słowo-klucz i jako takie odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Mamy pełną świadomość konieczności jej przeprowadzenia, choćby ze względu na efekty, które gwarantuje – m.in. poprawę efektywności kosztowej lub w ogóle redukcję kosztów, wzrost konkurencyjności, czy innowacyjność. Co istotne – aż 90% respondentów biorących udział w badaniu zrealizowanym na potrzeby naszego raportu zgodziło się ze stwierdzeniem, że transformacja cyfrowa redefiniuje branże w zasadniczy sposób, dając biznesowi nowe możliwości działania, nieosiągalne w przeszłości.

Ale doskonale też wiemy, że transformacja cyfrowa nie jest zjawiskiem nowym – tak naprawdę trwa już od 20 lat. Zaczęła się w 2000 roku, zmieniając wówczas całkowicie funkcjonowanie takich branż, jak muzyka, fotografia, wypożyczalnie filmów wideo i do dziś zmienia kolejne kategorie. Nie jesteśmy więc na etapie, kiedy przechodzimy ze świata całkowicie analogowego do świata cyfrowego. Ten etap jest już za nami. Każda z organizacji – niezależnie od tego, czym się zajmuje – musiała już wdrożyć pewne rozwiązania cyfrowe, jeśli nie na poziomie całej firmy, to przynajmniej w jej poszczególnych działach (chociażby HR, marketingu, administracji, logistyce, produkcji etc.). Jednocześnie, mimo tego 20-letniego doświadczenia we wdrażaniu zmian związanych z transformacją cyfrową, organizacje i firmy wciąż nie potrafią sobie z nią poradzić. Badania pokazują, że aż 70% tego typu działań nie osiąga założonego celu. 70%! Oznacza to, że średniorocznie do kosza wyrzucanych jest na świecie 900 mln USD – środków przeznaczonych na inwestycje związane z transformacją cyfrową.

Dlaczego tak się dzieje? Z kilku powodów, ale dwa wydają się być szczególnie istotne. Po pierwsze, transformacja cyfrowa wciąż kojarzy się wyłącznie z transformacją technologiczną. Nawet w badaniu ilościowym, które zrealizowaliśmy, większość respondentów (64% wskazań) wskazała, że transformacja cyfrowa oznacza dla nich integrację technologii cyfrowej ze wszystkimi obszarami działalności organizacji pozwalającą na zmianę sposobu jej działania. Oczywiście, od technologii nie uciekniemy – każda firma jest dziś firmą technologiczną. Ale przecież nie tylko technologie mają wpływ na zachodzące dziś zmiany – na funkcjonowanie firm wpływają także czynniki społeczne, środowiskowe, ekonomiczne. Tymczasem okazuje się, że duża część firm nie bierze ich w ogóle pod uwagę. To o tyle problematyczne, że zbytnia koncentracja na technologiach nie pozwala obiektywnie patrzeć na rzeczywistość. Niektóre z technologii mogą mieć dodatkowo negatywne konsekwencje i ich wykorzystanie w organizacji („bo wszyscy tak robią”) może być nieuzasadnione.

Dla przykładu, mówi się dziś o blockchainie jako o technologii, która doskonale sprawdza się w kontekście bezpieczeństwa, transparentności i przyspieszenia procesów. Zapomina się jednak, że korzystanie z tej technologii wymaga ogromnych nakładów na energię, co w świecie, który zmaga się z nieustannym niedoborem energii może oznaczać ograniczenie jej dalszego rozwoju lub nawet brak zasadności wykorzystywania. Zbytnia koncentracja na technologii sprawia także, że z pola widzenia znika człowiek – zarówno konsument, jak i pracownik. Tymczasem bez spełnienia potrzeb konsumentów i zaangażowania pracowników, przy zaadaptowaniu nawet najlepszej technologii (rodzi się pytanie, jak w ogóle oceniać technologie w takiej sytuacji), transformacja cyfrowa nie może się udać.

Badania realizowane przy okazji naszego raportu pokazały, że duża część menedżerów przedkłada technologie nad potrzeby konsumentów i pracowników. Za najważniejsze czynniki pozwalające odnieść sukces w przeprowadzaniu transformacji cyfrowej uznano dobrze dobraną technologię i dedykowane rozwiązania (39% wskazań). Dopiero na drugim miejscu znaleźli się dobrze przygotowani pracownicy (36%).

Wykres 1: Zdecydowana większość respondentów kojarzy transformację cyfrową z transformacją technologiczną. Za najważniejszy czynnik pozwalający odnieść sukces w przeprowadzaniu transformacji cyfrowej blisko 40% badanych wskazało dobrze dobraną technologię.

Poprawa zadowolenia klientów jako sukces sprawnie przeprowadzonej transformacji została wskazana przez zaledwie 28% badanych.

Wykres 2: Tylko 28% respondentów badania ilościowego przeprowadzonego na potrzeby niniejszego raportu uznało, że sukcesem sprawnie przeprowadzonej transformacji jest poprawa zadowolenia klientów. Znacząca większość (61%) za sukces transformacji cyfrowej uznała przede wszystkim poprawę funkcjonowania firmy. To jedna z przyczyn, dlaczego transformacja cyfrowa się nie udaje. W trakcie jej przeprowadzania nie można zapominać o konsumencie/ kliencie/ pracowniku.

Jednocześnie podczas wielomiesięcznego projektu  Future Thinkers, w trakcie warsztatów, kiedy ich uczestnicy ustalali pytania badawcze – kwestie najbardziej palące w ich organizacjach, na które chcieli uzyskać odpowiedzi – bardzo niewiele z nich dotyczyło technologii per se. Zdecydowana większość krążyła właśnie wokół ludzi – wśród pytań znalazły się takie jak: jak transformacja cyfrowa wpłynie na relacje z klientem? jak zbudować organizację, która będzie w stanie proaktywnie odpowiadać na potrzeby klientów? jak angażować pracowników do udziału w zmianie? jak przyciągać, rozwijać i utrzymywać w organizacji talenty/ ludzi rozumiejących technologie i potrafiących budować rozwiązania cyfrowe?

Raport, który opublikowaliśmy jako podsumowanie 6-miesięcznego projektu, ma na celu pokazanie, jak ważne w procesie transformacji cyfrowej są czynniki pozatechnologiczne. Że najważniejszym ogniwem w transformacji są ludzie – pracownicy i konsumenci. I wreszcie, że w procesie transformacji cyfrowej szczególnie istotne są trzy pytania, zadane dokładnie w tej kolejności: jaki problem rozwiązujemy i dla kogo? jaki powinien być produkt lub usługa, które sprzedajemy? jaka technologia będzie najbardziej odpowiednia, żeby osiągnąć ten cel?

©artnuve

Na zdjęciu Dariusz Piotrowski VP Sales and General Manager Poland Dell Technologies podczas zakończenia projektu Future Thinkers mówi o tym, że w przeprowadzaniu transformacji konieczne jest uwzględnienie czynników pozatechnologicznych, np. środowiskowych.

Czynniki zmian

W trakcie projektu Future Thinkers wspólnie z uczestnikami warsztatów próbowaliśmy zdiagnozować najważniejsze czynniki zmian mające wpływ na transformację cyfrową, czy na transformację w ogóle. Oprócz czynników technologicznych zdiagnozowaliśmy czynniki społeczne, ekonomiczne, środowiskowe i regulacyjno-prawne. Następnie umieściliśmy je na macierzy wpływu i niepewności (influence/ uncertainty matrix), dzięki czemu mogliśmy wskazać te, które już dziś powinno się uwzględnić w strategii, a które w scenariuszach przyszłości.

Macierz wpływu i niepewności. Kluczowe czynniki zmian w procesie transformacji cyfrowej.

Scenariusze przyszłości

Na bazie zdiagnozowanych czynników, które znalazły się sekcji Ważne, stworzyliśmy pięć scenariuszy opisujących nowy kontekst biznesowy. Scenariusze te koncentrują się na czynnikach zewnętrznych, co do których wiadomo, że będą mieć duży wpływ na przyszłość, ale kierunek, w którym mogą się potoczyć, jest nieznany i w dużej mierze niezależny od samych firm. Opisane w raporcie scenariusze są przykładem najbardziej transformacyjnego kierunku dla firm. Należą do nich:

• Ambient Intelligence (scenariusz uwzględniający takie czynniki, jak wzmożone regulacje prawne i rozwój AI)
• Restored Habitat (świadomość środowiskowa i venture of corpo)
• Constant Cybergrid (cyberterroryzm i cyfryzacja pracy)
• Digitally Privileged (profilowanie społeczeństwa, samotność)
• Responsive Sustainability (bezpieczeństwo energetyczne i ekonomia współpracy)

Każdy ze scenariuszy został dodatkowo przetestowany w kontekście następujących pytań:

• które procesy w organizacji muszą zostać zmienione i jakie nowe muszą zostać wprowadzone?
• jak i co się zmieni w kontekście produktów i usług, jakie nowe kompetencje i zasoby będą potrzebne, jak to wpłynie na sposób działania?
• jak zmienią się działania marketingowe i sposób komunikacji z klientami?
• jakie nowe rozwiązania będą potrzebne, z czego trzeba będzie zrezygnować, co przemodelować?

W przypadku scenariuszy przyszłości należy pamiętać, że jest to narzędzie diagnostyczne. Pozwala lepiej zrozumieć środowisko związane z transformacją cyfrową i w konsekwencji zaplanować elementy niezbędne do jej przeprowadzenia.

Kliknij na obrazek, żeby powiększyć.

Najważniejsze wnioski

1. Aż 90% respondentów biorących udział w badaniu zrealizowanym na potrzeby niniejszego raportu zgodziło się ze stwierdzeniem, że transformacja cyfrowa redefiniuje branże w zasadniczy sposób, dając biznesowi nowe możliwości działania, niewykonalne w przeszłości.
2. Jednocześnie firmy wciąż kojarzą transformację cyfrową wyłącznie z transformacją technologiczną. Zapominają o innych czynnikach (społecznych, środowiskowych, ekonomicznych, prawno-regulacyjnych) mających ogromny wpływ na zmiany oraz tracą z oczu konsumenta i jego potrzeby. Taka postawa ma wpływ na to, że transformacja cyfrowa – mino 20 lat trwania – wciąż w większości przypadków przeprowadzana jest nieskutecznie (badania wskazują, że 70% działań prowadzonych w związku z transformacją cyfrową jest nieskutecznych).
3. Tylko 28% respondentów badania ilościowego przeprowadzonego na potrzeby niniejszego raportu uznała, że sukcesem sprawnie przeprowadzonej transformacji jest poprawa zadowolenia klientów. Znacząca większość (61%) za sukces transformacji cyfrowej uznała przede wszystkim poprawę funkcjonowania firmy.
4. Tylko 34% respondentów zgodziło się, że ich organizacja, pracując nad transformacją, w dużym i bardzo dużym stopniu analizuje pozatechnologiczne obszary trendowe (społeczne, ekonomiczne, środowiskowe, prawno-regulacyjne). W największych firmach (zatrudniających powyżej 250 osób) ten wskaźnik jest jeszcze niższy i wynosi zaledwie 28%.
5. 70% respondentów biorących udział w badaniu realizowanym na potrzeby niniejszego raportu wskazało, że społeczne czynniki zmian będą miały duży bądź bardzo duży wpływ na transformację w ich branży. Wśród trzech najczęściej adresowanych dziś znalazły się prywatność, starzejące się społeczeństwo i cyfrowy nomadyzm. W ciągu najbliższych 10 lat według badanych wśród czynników społecznych do zaadresowania w pierwszej kolejności będą: kultura nanosekundy, prywatność oraz starzejące się społeczeństwo.
6. 82% respondentów biorących udział w badaniu realizowanym na potrzeby tego raportu wskazało, że czynniki technologiczne mają duży lub bardzo duży wpływ na proces transformacji cyfrowej w ich organizacji. Z tych, które przede wszystkim adresowane są dziś, na pierwszych miejscach znalazły się: social media, cloud computing i automatyzacja. W perspektywie 10 najbliższych lat top3 stanowią kolejno: sztuczna inteligencja (AI), Big Data oraz automatyzacja.
7. Czynnikiem ekonomicznym, który wskazywany był jako ten adresowany najczęściej, okazała się cyfryzacja pracy (67% wskazań). Tuż za nią znalazły się przedsiębiorczość oraz work-life integration. W ocenie badanych w perspektywie 10 lat rola tych czynników będzie systematycznie spadać. Z kolei rosnąć będzie rola takich czynników, jak rozwarstwienie społeczne, brak kompetencji STEM oraz zmniejszające się gospodarstwa domowe.
8. Tylko 52% badanych biorących udział w badaniu ilościowym realizowanym na potrzeby niniejszego raportu uznało, że czynniki środowiskowe będą miały duży lub bardzo duży wpływ na transformację organizacji w ich branży. Tylko – ponieważ wszystkie pozostałe czynniki (społeczne, ekonomiczne, regulacyjno-prawne) uzyskały 70% i więcej wskazań, a czynniki technologiczne ponad 80%.
9. Z czynników środowiskowych, które dziś uznawane są najważniejsze, w pierwszej trójce znalazły się kolejno: zrównoważony rozwój, ekoodpowiedzialność biznesu i rosnąca świadomość środowiskowa. W perspektywie 10-letniej największą zmianę odnotowały kolejno: ekstremalne zjawiska pogodowe, bezpieczeństwo energetyczne i zmiana klimatu.
10. Wśród trzech najczęściej wskazywanych czynników regulacyjno-prawnych adresowanych dziś znalazły się kolejno: wzmożone regulacje prawne, transparentność i cyberterroryzm. W perspektywie 10-letniej lista tych czynników znacząco się nie zmienia – na pierwszym miejscu wciąż są wzmożone regulacje prawne, jedynie zamiast transparentności pojawia się skrócenie czasu pracy. Ten czynnik zanotował zresztą największą dynamikę zmian (+17pp. w perspektywie 10-letniej).
11. Za najważniejsze czynniki pozwalające odnieść sukces w przeprowadzaniu transformacji cyfrowej uznano dobrze dobraną technologię i dedykowane rozwiązania (39% wskazań). Dopiero na drugim miejscu znaleźli się dobrze przygotowani pracownicy (36%). Tymczasem wiadomo, że nawet najlepsza technologia nie zapewni sukcesu, jeśli do zmiany nie będą przekonani i włączeni ludzie.
12. Konieczna jest zatem zmiana nastawienia w podejściu do transformacji cyfrowej – z podejścia technologicznego do podejścia humanistycznego (human over technology, a nie technology over human), tj. nastawionego zarówno na pracowników wewnątrz organizacji, jak i na potrzeby oraz oczekiwania klientów i konsumentów.

Pełen raport [154 strony, 20,1 MB] można pobrać ze strony infuture.institute